Note For the Festival
Димитрија Доксевски | Dimitrija Doksevski
Директор на фестивалот | Festival Director
Да се сонува е возбудливо, но да се живее сонот е повеќе од храброст…
Интернационалниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“, посветен на креативноста и маестралноста на кинематограферите, по 46-ти пат во Битола го живее својот сон на платно ‒ овде, каде што сништата стануваат големи приказни што ги гледаме и уживаме во нив, заедно во темнината на киносалата.
Во замрзнатата реалност претворена во филмска илузија, во монтажата по логиката на сонот, преку патувањето низ сенка и светлина, на овој фестивал да се обидеме заедно да се инспирираме и да го надградиме јазикот на којшто зборува филмот.
Во време на војни, неизвесности и миговни општествени промени, можеби изгледа наивно и лудо да зборуваме за соништа, но соништата на ова платно не се бегство од реалноста, тие се токму естетска алатка и коректив да ја обмислиме стварноста преку седмата обединувачка уметност ‒ филмот во седум фестивалски дена сместени во седум програми, со 70 филма и повеќе од четиристотини филмски учесници, еминентни автори.
Нурнати во филмот, во убавината и чистината на уметноста, на подвижните слики, ѕиркаме во светот што ни го раскажуваат големите филмски автори отсекаде. Свет каде што соништата на големите уметници се трансформираат во големи приказни. Приказни што зближуваат, провоцираат, преиспитуваат и инспирираат.
Посебна чест за мене и за овој фестивал од светски размери е присуството на нашите лауреати и специјални гости: Darius Khondji (Дариус Конџи), Wally Pfister (Воли Фистер), Semih Kaplanoglu (Семих Капланолу) и Кирил Џајковски. Нивните мастер-класови и почесни проекции само ќе ја потврдат улогата на фестивалот како место каде што камерата не е само алатка, туку поетски инструмент што ја обликува уметничката меморија на светот.
На крај, сите да дозволиме проекциите на филмското платно да нè поведат во соништа што ќе нè разбудат – за себе, за другите, за светот што го делиме.
Да уживаме во соништата на платно, токму овде, на првиот и најстар фестивал на филмската камера, уникатниот филмски фестивал „Браќа Манаки“.
To dream is exciting, but to live the dream requires more than courage…
The International Cinematographers Film Festival “Manaki Brothers,” dedicated to the artistry and mastery of cinematographers, is, for the 46th time, living its dream on screen here in Bitola, where dreams are transformed into great stories that we watch and share together in the darkness of the cinema.
In this frozen reality turned into cinematic illusion, in editing guided by the logic of dreams, and on a journey through shadow and light, let us inspire one another and continue to enrich the language of film.
In these times of war, uncertainty, and sudden social change, speaking of dreams might seem naive or even audacious. Yet the dreams we see on this screen are not an escape from reality; they are an aesthetic lens, a corrective that helps us reconsider reality itself through the seventh art. Seven festival days, seven programs, 70 films, and more than 400 film participants and distinguished authors invite us to do just that.
Immersed in cinema, in the beauty and purity of art, in the poetry of moving images, we glimpse the world as seen by great filmmakers from around the globe. A world where the dreams of visionary artists are turned into great stories: stories that unite us, challenge us, move us, and inspire us.
It is a great honor for me — and for this world-class festival — to welcome our laureates and special guests: Darius Khondji, Wally Pfister, Semih Kaplanoglu, and Kiril Dzajkovski. Their masterclasses and honorary screenings will reaffirm the festival’s role as a place where the camera is not merely a tool, but a poetic instrument that shapes the artistic memory of the world.
So let us allow the images on the screen to guide us into dreams that will awaken us — to ourselves, to each other, and to the shared world around us.
Let us savor these dreams on screen, here at the first and oldest festival devoted to the art of cinematography — the one and only Manaki Brothers International Cinematographers Film Festival.
Gordana Siljanovska Davkova | Gordana Siljanovska Davkova
Покровител на фестивалот, Претседател на Република Северна Македонија
Patron of the Festival, President of the Republic of North Macedonia
Почитувани манакиевци,
Вие, волшебниците на камерата и на филмската магија, и вие, маѓепсаните од неа, добре дојдовте на Интернационалниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“ – битолскиот, македонскиот и светскиот кинематографски бисер.
Да ве потсетам, овде, во градот удобно легнат под Пелистер, браќата Јанаки и Милтон Манаки го креираа чудото невидено, познато како прв филм на Балканот, и во нивна чест, секоја година тука се групираат уметнички соѕвездија, составени од филмски и камермански ѕвезди, славни или млади и ги слават уметноста и културата, рецитирајќи оди на блескавите слики и кадри, понекогаш поелоквентни и погласни од зборовите и од речениците!
Фестивалот „Браќа Манаки“ е многу повеќе од филмска приказна или уметнички чин. Тој е несекојдневна и чудна средба на генерации, уникатна филмска филхармонија, оригинален кинематографски концерт, проекција на поезија во слики и кадри.
Познавачите велат дека овој фестивал прв ја препозна и ја откри величествената улога на неговото скриено височество ‒ снимателот: тивкиот, елоквентен раскажувач зад камерата, оној што преку секој кадар пренесува ту радост ту болка, ем надеж ем верба, пееејќипеејќи и смеејќи се, плачејќи и верувајќи, сонувајќи и дејствувајќи.
Работата на камерманот не е занает, туку божја активност, драма и поезија во слики, космичко движење, создавање и уништување, филозофија на светлината и душа на филмот.
Очекувам битолските фестивалски денови да бидат радикални, бурни и непослушни, зборливи и провокативни, полни со незаборавни слики и проекции.
Посакувам непресушна кинематографска инспирација, вознемирена свест и совест, поттикната страст кон филмот, разбудено размислување и преиспитување!
Нека почне и нека ве заслепи волшебната игра на светлината!
Dear Manakians,
You – the wizards behind the camera and of filmic wonder – and you, those enchanted by it, welcome to the International Cinematographers Film Festival “Manaki Brothers” – Bitola’s, Macedonia’s, and the world’s cinematic jewel.
Let us recall that here, in this city nestled comfortably beneath Mount Pelister, the brothers Yanaki and Milton Manaki created their unseen marvel – the very first film on the Balkans. In their honor, every year, artistic constellations gather here – filmmakers and cinematographers, legendary and emerging stars alike – to celebrate art and culture, composing odes through dazzling images and frames that often speak louder, clearer, and more eloquently than words themselves.
The “Manaki Brothers” Festival is far more than a film story or an artistic event. It is a rare and wondrous meeting of generations, a unique cinematic philharmonic, an original concert of the moving image, a projection of poetry woven into light and frame.
Experts say that this festival was the first to recognize and reveal the grandeur of its hidden sovereign – the cinematographer: the quiet, eloquent storyteller behind the camera, the one who, with every frame, carries joy or sorrow, hope and faith, singing and laughing, weeping and believing, dreaming and acting.
The work of the cinematographer is not a craft, but a divine endeavor – drama and poetry in motion, cosmic creation and destruction, a philosophy of light, and the very soul of cinema.
I expect that the festival days in Bitola to be radical, vibrant, and rebellious; talkative and provocative; filled with unforgettable images and projections.
I wish you endless cinematographic inspiration, a restless conscience and consciousness, a rekindled passion for film, awakened thought, and reflection.
Let the magical play of light begin – and may it dazzle you!
Зоран Љутков | Zoran Ljutkov
Министер за култура и туризам | Minister of Culture and Tourism
Битола, под светлата на овој фестивал, е фокус на филмската камера, онаа волшебна алатка што може да го претвори секој миг во вечност. Тука се слави кинематограферот, тивкиот автор зад објективот, чиј избор на агол, боја и движење ја создава поезијата на сликата.
Фестивалот „Манаки“ е продолжение на сонот на Јанаки и Милтон Манаки, првите што ја „заробија“ светлината на овие простори и ја претворија во уметнички запис. Тој сон, започнат пред повеќе од еден век, денес расте во интернационална сцена, каде што се среќаваат традицијата и современите визии на филмската уметност.
Со особена почит ја поздравувам одлуката Златна камера 300 за животно дело да му биде доделена на мајсторот на визуелниот јазик, Дариус Конџи, чија работа претставува еталон за генерации филмски автори. Истовремено, со радост ја чествуваме наградата Специјална камера 300 за особен придонес во светската филмска уметност, која оваа година ѝ припаѓа на визионерската рака на камерата, оскаровецот Воли Фистер. Овие двајца великани се доказ за универзалната уметничка вредност на филмот и дека само светлината на камерата ја има онаа волшебна моќ да спојува континенти, култури и времиња.
Со ова издание на „Браќа Манаки“ уште еднаш ја потврдивме силата на филмот да нè поврзе, да нè инспирира и да остави белег што трае подолго од секој кадар. Нека секој учесник, гостин и љубител на седмата уметност во овие фестивалски денови ги почувствува духот на заедништвото и магијата на камерата што ја обликува нашата меморија.
Да продолжиме заедно да го градиме овој пат на светлина и креативност, да им даваме поддршка на авторите, кои преку својот труд создаваат вистински сон на платно.
Bitola, under the lights of this festival, becomes the focus of the film camera, a magical tool capable of turning every moment into eternity. Here, we celebrate the cinematographer: the silent author behind the lens, whose choice of angle, color, and movement transforms vision into poetry.
The “Manaki” Festival is the continuation of the dream of Janaki and Milton Manaki, the first to capture the light of these lands and preserve it as an artistic record. A dream born more than a century ago has grown into an international stage, where tradition meets the contemporary visions of film art.
With deep respect, I welcome the decision to award the Golden Camera 300 for Lifetime Achievement to master of visual language Darius Khondji, whose work has set standards for generations of filmmakers. At the same time, we are proud to present the Special Camera 300 Award for Outstanding Contribution to World Cinema to the visionary eye behind the camera, Academy Award winner Wally Pfister. These two giants testify to the universal artistic value of cinema and remind us that only the light of the camera has the magical power to unite continents, cultures, and eras.
With this edition of the “Manaki Brothers” Festival, we once again affirm the power of film to connect us, inspire us, and leave a trace that endures far beyond each individual frame. May every participant, guest, and lover of the seventh art feel the spirit of togetherness and the magic of the camera shaping our memory throughout these festival days.
Let us continue building this path of light and creativity together, supporting the artists who, through their work, create true dreams on screen.
прим. д-р Тони Коњановски | Primarius Dr. Toni Konjanovski
Градоначалник на Општина Битола | Mayor of the Municipality of Bitola
„Фестивалот „Браќа Манаки“ не е само културен настан – тој е симбол на идентитетот на Битола, прозорец кон светот и доказ дека нашата локална приказна има глобално значење. Секоја година, овде се среќаваат лицата што ни го прикажуваат светот на филмот низ нивните очи, тука се актерите, режисерите, критичарите и љубителите на филмот од целиот свет, создавајќи дијалог преку сликата, светлината и уметничкиот израз.
Како градоначалник, но пред сè, како битолчанец, особено собено сум горд што Битола е домаќин на еден од најзначајните културни мостови во регионот. Наша должност е да ја поддржуваме уметноста, да ја чуваме традицијата и да создадеме услови оваа фестивалска приказна да расте и да се развива уште повеќе.“
“The Manaki Brothers Film Festival” is not just a cultural event – it is a symbol of Bitola’s identity, a window to the world and a global significance proof of our local story. Every year, people showing us the world of film through their own eyes, actors, directors, critics and film lovers from all over the world meet here, creating a dialogue through image, light and artistic expression.
Being a mayor, but above all being a resident of Bitola, makes me especially proud of Bitola being a host to one of the most important cultural bridges in the region. It is our duty to support art, preserve tradition and create conditions for this festival story to grow and develop further.”
Игор Иванов |Igor Ivanov
Претседател на ДФРМ | President of the Macedonian Film Professionals Association
Почитувани филмски работници, почитувани пријатели,
Дозволете ми во пресрет на четириесет и шестото издание на нашиот најзначаен проект, Фестивалот на филмската камера „Браќа Манаки“, во име на сите наши членови, овие редови да ги посветам на големиот јубилеј, 75 години – Друштво на филмските работници на Македонија.
Пред летото, во далечната 1950 година, група скопски филмаџии, дел од нив вработени во тогаш новата и единствена филмска куќа „Вардар филм“, дел пак слободни ентузијасти, какви што сме најголемиот број од нас филмаџиите денес, го оформија Друштвото на филмски работници на Македонија.
За прв претседател е избран Јован Бошковски, писател и сценарист, познат по Солунските атентатори, но и по дузина значајни документарци што проникнале од неговите идеи и сценарија.
Заедно со него и Благој Дрнков, Киро Билбиловски, Трајче Попов, Кочо Недков, Бранко Гапо, Љубе Петковски, Мишо Самоиловски, Драган Салковски, Лаки Чемчев, Димитрие Османли, Анте Поповски, Глигор Паковски, Никица Лазаревски и десетина други филмски автори и нивни соработници, претставници на првата генерација македонски филмски творци.
Со формирањето на ова наше здружение тогаш, пред 75 години, изграден е и последниот и несомнено многу значаен столб во колонадата врз која почива македонскиот културен и национален идентитет.
Непосредно по формирањето на Друштвото на писателите, Друштвото на ликовните уметници и Сојузот на композиторите, никна и Друштвото на филмски работници на Македонија.
Сега сосема слободно и сосема самоуверено можеме да кажеме дека ДФРМ, оваа наша навидум тивка организација, е децениски гранитен столб врз кој почива нашата македонска култура. Со децении Друштвото е посветен чувар на филмот, а со тоа и на современата македонска уметност. На нашиот јазик, обичаи, традиција, архитектура, сликарство, музика, танц … Филмот е и чинител и сведок и на нашата вековна културна и национална историја.
Минавме низ разни етапи, премрежиња, успеси, падови. Бевме сведоци на многу различни идеи за тоа како треба да се гради и да се развива македонскиот филм. Постигнавме големи филмски успеси. Над сите очекувања. Трпевме и големи падови, неразбирања, неправди. Уметноста значи и страдање. А македонскиот филм е необорлив доказ за тоа. А токму тој, филмот, е најсветлиот облик на нашето денешно уметничко опстојување. Македонскиот филм е наш меѓународен афирматор што продира силно и далеку, онаму каде што ретко другите можат. Филмот ја одведе Македонија на црвените килими низ медитеранските градови, на оскарите, на најсилните европски фестивали, ја закити со награди…
Нам никогаш не ни било тешко да ја кудиме политиката и државата, кога несомнено честопати немала слух за нас. Ние, филмаџиите, секогаш сме говореле отворено, слободно и гласно, а тоа, впрочем, е и наша обврска.
Но искрено, ретко се обидовме да бидеме и самокритични. И кога беше потребно, не се погледнувавме во огледало.
Затоа, во ова мое обраќање ќе се послужам зборовите на еден наш неодамна починат колега, пријател и голем продуцент – Панта Мижимаков. Вели: „Филмот нам ни даде сè. Нè однесе по земји и на места каде што никогаш не би отишле. Нè запозна со луѓе што инаку не би ги запознале. Филмот ни даде егзистенција и живот. Филмот ни даде сѐ . А ние, ние не му возвративме со ништо“.
Да, драги колеги, вистината во овие зборови на Панта нуди одговор на многу од прашањата што нè мачат денес и низ изминатите години, а веројатно ќе нè мачат и понатаму.
Филмот нам ни даде сè. А што направивме ние за него?
ДФРМ е дом на филмските работници.
Организација што нѐ крепела, поддржувала кога на македонската филмска продукција и одело тешко, кога била во беспарица, кога државата немала доволно слух за значењето на македонскиот филм.
Но и кога сме биле не врвот и сме блескале.
Да живее ДФРМ! Да живее македонскиот филм. Да живее фестивалот!
Dear filmmakers, dear friends,
On the eve of the 46th edition of our most important project, the Cinematographer’s Film Festival Manaki Brothers, and on behalf of all our members, allow me to dedicate these lines to a remarkable milestone – 75 Years of the Macedonian Film Professionals Association.
In the summer of 1950, a group of Skopje filmmakers, some employed at the then-new and only film company Vardar Film, others free enthusiasts much like most of us today, came together to form what became the Macedonian Film Professionals Association.
Jovan Boskovski, writer and screenwriter, known for The Thessaloniki Assassins and a dozen significant documentaries born from his ideas and scripts, was elected as the first president.
Together with him stood Blagoj Drnkov, Kiro Bilbilovski, Trajce Popov, Kocho Nedkov, Branko Gapo, Ljube Petkovski, Misho Samoilovski, Dragan Salkovski, Laki Chemchev, Dimitrie Osmanli, Ante Popovski, Gligor Pakovski, Nikica Lazarevski and many others – representatives of the first generation of Macedonian filmmakers and their collaborators.
With the formation of our Association 75 years ago, the last and perhaps most significant pillar was placed in the colonnade upon which Macedonian cultural identity rests. Following the creation of the Society of Writers, the Society of Fine Artists, and the Union of Composers, the Macedonian Film Professionals Association was born.
Today, we can confidently say that the MFPA, our seemingly quiet organization, has been a granite pillar supporting Macedonian culture for decades. The Association has been a tireless guardian of film and, through it, of contemporary Macedonian art – of our language, customs, traditions, architecture, painting, music, and dance. Film is both a participant in and a witness to our centuries-old cultural and national history.
We have gone through many stages, through highs and lows. We have seen numerous ideas about how Macedonian film should grow and evolve. We have celebrated remarkable achievements – beyond all expectations – but have also endured setbacks, misunderstandings, and injustices. Art is suffering, too, and Macedonian film is living proof of that. Yet it is also the brightest expression of our artistic existence today – our international ambassador, carrying the name of Macedonia to the red carpets of Mediterranean cities, to the Oscars, and to the most important European festivals, adorning it with awards.
We never hesitated to criticize politics and the state when they turned a deaf ear to us. We filmmakers have always spoken openly, freely, and loudly – as is our duty. But honestly, we have rarely been self-critical, rarely taken the time to look in the mirror.
In this address, I will borrow the words of our late colleague, friend, and great producer Panta Mizhimakov, who said: Film gave us everything. It took us to countries and places we would never have gone. It introduced us to people we would never have met. Film gave us existence and life. Film gave us everything. And we, we did not return it with anything.
Yes, dear colleagues, the truth of Panta’s words offers an answer to many of the questions that have troubled us through the years – and will likely continue to trouble us in the future.
Film gave us everything. And what have we done for it?
MFPA is the home of Macedonian filmmakers – an organization that strengthened us, stood by us when film production struggled, when funds were scarce, when the state lacked understanding for the importance of Macedonian film. And it stood by us as well when we were at our peak, shining on the world stage.
Long live MFPA. Long live Macedonian film. Long live the festival!